گامی پرشتاب به سوی پیشرفت
به گزارش مرکز روابط عمومی و اطلاع‌رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، سال 1393 را در حقیقت می‌توان اوج توجه به فناوری‌های راهبردی از یک سو، و ایجاد بستری مناسب برای تولد و باروری خلاقیت‌ها و عملی‌شدن نگاه‌های تازه در حوزه تجهیزات و بسترهای امکاناتی این حوزه از سوی دیگر، دانست. بسیاری از حوزه‌هایی که تا پیش از این، جسارت ورود به آن‌ها وجود نداشت یا امتحان خود را به خوبی پس نداده بودند، توانستند با عزمی دوباره و نگاهی نو، ظرفیت و توانایی‌های داخلی کشورمان را به نمایش بگذارند. ایجاد شبکه آزمایشگاهی فناوری‌های راهبردی معاونت علمی و فناوری رییس جمهوری، یکی از اتفاقاتی بود که با توجه و دقت از یک سو، و عزم جدی برای افزایش کیفیت خدمات و امکانات زیرساختی در توسعه فناوری‌ها از سوی دیگر، رنگ و بویی جدی به خود گرفت.
در کنار شکل‌گیری شبکه‌ای از شرکت‌های دانش‌بنیان و وجود تجهیزات کارآمد و منسجم، نیاز به یک بستر مناسب آزمایشگاهی از ضرورت‌های مبرمی است که با ایجاد شبکه آزمایشگاهی فناوری‌های راهبردی تا حدود زیادی مرتفع شده‌است. در این میان حرکت چرخ توسعه با بهره‌گیری از تجهیزات آزمایشگاهی، به وسیله راه‌اندازی این شبکه و برگزاری مجموعهای از این رویدادها از جمله نمایشگاه تجهیزات آزمایشگاهی ساخت داخل، روند پرشتاب‌تری داشته‌است.
یکی از مأموریت های این شبکه در حقیقت پاسخ به این سوال ضروری و اساسی است که: تا کی باید تجهیزات گران قیمت در پژوهشگاه‌ها و آزمایشگاه‌های شیک و گران قیمت، خاک بخورند و بلا استفاده باقی بمانند.
بخش عمده عدم وجود امکانات خدماتی و تجهیزاتی مناسب، نه به خاطر عدم وجود آن‌ها بلکه ناشی از عدم اطلاع متقاضیان از محل وجود و چگونگی استفاده از آن‌هاست. تجهیزات آزمایشگاهی مناسب و کارآمد، در کنار نیروی انسانی کار آزموده، بخش مهم و مؤثری از تحقیق، پژوهش و آزمون کیفیت فناوری‌های تولید شده است که بدون اطلاع از وجود این تجهیزات و دسته‌بندی بهترین کیفیت خدماتی، دسترسی به آن عملاً دشوار یا غیر ممکن است. دسترسی به تجهیزات آزمایشگاهی مناسب در نقاط تمرکز امکانات از جمله پایتخت، شاید امری ساده باشد، اما این موضوع وقتی اهمیتی دوچندان می‌یابد که یک فناور یا محقق و پژوهشگر در یک نقطه دور از مناطق تمرکز امکانات و سرمایه، مشغول به فعالیت بوده و نیازمند دسترسی به مناسب‌ترین خدمات آزمایشگاهی در نزدیک‌ترین نقطه جغرافیایی باشد.
اقدام خلاقانه و البته اثرگذار شبکه‌سازی، این‌جا نیز به یاری محققین، پژوهشگران و ارائه‌کنندگان خدمات می‌آید و در یک مبادله سودمند، که همه طرف‌های آن از مزایا و سود ناشی از این شبکه بهره می‌برند به بهبود کیفیت خدمات و در نهایت افزایش کیفیت نتیجه کمک می‌کند.
شبکه آزمایشگاهی فناوری‌های راهبردی معاونت علمی و فناوری، حسب دستور دکتر سورنا ستاری، معاون علمی و فناوری رئیس جمهور و با هدف هم‌افزایی توانمندی‌های آزمایشگاهی کشور در حوزه‌های مختلف فناوری‌های پیشرفته و راهبردی، از ابتدای تیرماه سال 1393 فعالیت خود را آغاز کرد. بر همین اساس دکتر سورنا ستاری معاون علمی و فناوری رییس جمهور، در خردادماه 93، دکتر رضا اسدی فرد را به عنوان مدیر این شبکه منصوب کرد.
این شبکه در کنار بهبود کیفی و افزایش کمی خدمات آزمایشگاهی در حوزه‌های فناوری راهبردی و تسهیل دسترسی پژوهشگران و صنایع کشور به خدمات آزمایشگاهی، به جمع‌آوری اطلاعات جامع در مورد تعداد و نوع تجهیزات آزمایشگاهی و پراکندگی آن در سطح کشور (با هدف نیازسنجی صحیح برای توسعه توان آزمایشگاهی کشور) می‌پردازد و ارتقای دانش فنی کارشناسان آزمایشگاه‌ها از طریق آموزش و به اشتراک‌گذاری تجارب را در دستور کار خود قرار داده‌است.
استانداردسازی فعالیت‌های آزمایشگاهی و ارایه خدمات با نتایج قابل اعتماد و کمک به تکمیل توانمندی‌های آزمایشگاهی مراکز عضو در راستای نیازهای کشور نیز از دیگر اهداف این شبکه است.
شبکه آزمایشگاهی از نگاه مدیران و کارشناسان آزمایشگاه‌های عضو
اغلب کارشناسان شبکه آزمایشگاهی فناوری‌های راهبردی، معتقدند این شبکه در کنار کاهش بار هزینه خرید امکانات و تجهیزات، می‌تواند در دسترسی هر آزمایشگر به خدمات در کمترین زمان ممکن، تأثیر بسزایی داشته باشد.
مهندس صدیقه صادق حسنی، فعال آزمایشگاهی و دبیر کارگروه SPM شبکه آزمایشگاهی فناوری‌های راهبردی، دسترسی محققان دور و نزدیک کشور به مجموعهای کامل از تجهیزات و خدمات آزمایشگاهی مطلوب را از ویژگی‌های این شبکه عنوان می‌کند و می‌گوید: «با بهره‌گیری از توان شبکه آزمایشگاهی فناوری‌های راهبردی معاونت علمی، شناسایی و ردیابی کل تجهیزات آزمایشگاهی مرتبط با فناوری‌های راهبردی موجود در کشور محقق می‌شود. به گفته این کارشناس آزمایشگاهی، این شبکه با تقویت ارتباط بین کارشناسان و فعالان آزمایشگاهی، می‌تواند به حل و فصل بسیاری از مشکلات تجهیزات و خدمات آزمایشگاهی کمک کند.»
خانم محبوبه لسانی، کارشناس آزمایشگاه پژوهشی و تحقیقات کاربردی دانشگاه شهید باهنر کرمان، در خصوص لزوم افزایش کیفیت پژوهش بر اساس نتایج آزمایشگاهی و اثربخشی آن بر حوزه صنعتی و فناوری عنوان می‌کند: «هنگامی کیفیت افزایش می‌یابد که اهداف مشخص باشند. شاید امروزه تحقیقات زیادی در کشور در دست انجام باشند، اما اغلب این تحقیقات با صنعت و فناوری هم‌سو نیستند. بسیاری از خلأهای موجود در بخش کشاورزی، صنعت و فناوری، با ارتباط صحیح بین حوزه تحقیقات و پژوهش مرتفع خواهند شد. ارتباط صحیح بین تحقیقات و صنعت می‌تواند در نهایت به پیشرفت فناوری کمک کند.»
مسئول آزمایشگاه کروماتوگرافی مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور، وجود شبکه آزمایشگاهی را به منظور افزایش کیفیت خدمات آمایشگاهی کشور از راه انتقال و اشتراک‌گذاری تجربیات مدیریتی ضروری می‌داند. مهندس محمود نادری می گوید: «شبکه آزمایشگاهی فناوری‌های راهبردی می‌تواند در طیف گسترده‌تری نسبت به شبکه آزمایشگاهی فناوری نانو برای آزمایشگاه‌ها ثمربخش باشد؛ هنگام عضویت ما در شبکه نانو تنها یکی دو آزمایشگاه می‌توانستند از مزایای شبکه استفاده کنند، اما در حال حاضر با تشکیل شبکه آزمایشگاهی فناوری‌های راهبردی معاونت علمی بخش عمده‌ای از مجموع بیست آزمایشگاه مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع می‌توانند به منظور ارتقای خدمات آزمایشگاهی کشور تحت پوشش این شبکه قرار بگیرند.»
انتشار دستورالعمل حمایت از آزمایشگاه‌های عضو شبکه آزمایشگاهی فناوری‌های راهبردی
در آخرین هفته‌های سال 93، دستورالعمل حمایت از آزمایشگاه‌های عضو شبکه آزمایشگاهی فناوری‌های راهبردی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری منتشر شد.
مدیر شبکه آزمایشگاهی فناوری‌های راهبردی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، با اشاره به دستورالعمل حمایتی این شبکه که چارچوب و قوانین حمایتی آن تعیین و شفاف‌سازی شده است، گفت: «بر اساس این دستورالعمل، حمایت‌های تشویقی این شبکه آزمایشگاهی از مراکز عضو، به منظور استفاده بیش‌تر و بهتر از ظرفیت‌های تجهیزاتی، افزایش بهره‌وری سرمایه‌گذاری‌های انجام شده در کشور و تسهیل انتقال دانش و تجارب آزمایشگاهی بین مراکز عضو شبکه، تحقق خواهد یافت.»
این دستور العمل و سرفصل‌های حمایتی شبکه را می‌توان از تارنمای شبکه آزمایشگاهی فناوری‌های راهبردی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری به آدرس
به گزارش مرکز روابط عمومی و اطلاع‌رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، سال 1393 را در حقیقت می‌توان اوج توجه به فناوری‌های راهبردی از یک سو، و ایجاد بستری مناسب برای تولد و باروری خلاقیت‌ها و عملی‌شدن نگاه‌های تازه در حوزه تجهیزات و بسترهای امکاناتی این حوزه از سوی دیگر، دانست. بسیاری از حوزه‌هایی که تا پیش از این، جسارت ورود به آن‌ها وجود نداشت یا امتحان خود را به خوبی پس نداده بودند، توانستند با عزمی دوباره و نگاهی نو، ظرفیت و توانایی‌های داخلی کشورمان را به نمایش بگذارند. ایجاد شبکه آزمایشگاهی فناوری‌های راهبردی معاونت علمی و فناوری رییس جمهوری، یکی از اتفاقاتی بود که با توجه و دقت از یک سو، و عزم جدی برای افزایش کیفیت خدمات و امکانات زیرساختی در توسعه فناوری‌ها از سوی دیگر، رنگ و بویی جدی به خود گرفت.
در کنار شکل‌گیری شبکه‌ای از شرکت‌های دانش‌بنیان و وجود تجهیزات کارآمد و منسجم، نیاز به یک بستر مناسب آزمایشگاهی از ضرورت‌های مبرمی است که با ایجاد شبکه آزمایشگاهی فناوری‌های راهبردی تا حدود زیادی مرتفع شده‌است. در این میان حرکت چرخ توسعه با بهره‌گیری از تجهیزات آزمایشگاهی، به وسیله راه‌اندازی این شبکه و برگزاری مجموعهای از این رویدادها از جمله نمایشگاه تجهیزات آزمایشگاهی ساخت داخل، روند پرشتاب‌تری داشته‌است.
یکی از مأموریت های این شبکه در حقیقت پاسخ به این سوال ضروری و اساسی است که: تا کی باید تجهیزات گران قیمت در پژوهشگاه‌ها و آزمایشگاه‌های شیک و گران قیمت، خاک بخورند و بلا استفاده باقی بمانند.
بخش عمده عدم وجود امکانات خدماتی و تجهیزاتی مناسب، نه به خاطر عدم وجود آن‌ها بلکه ناشی از عدم اطلاع متقاضیان از محل وجود و چگونگی استفاده از آن‌هاست. تجهیزات آزمایشگاهی مناسب و کارآمد، در کنار نیروی انسانی کار آزموده، بخش مهم و مؤثری از تحقیق، پژوهش و آزمون کیفیت فناوری‌های تولید شده است که بدون اطلاع از وجود این تجهیزات و دسته‌بندی بهترین کیفیت خدماتی، دسترسی به آن عملاً دشوار یا غیر ممکن است. دسترسی به تجهیزات آزمایشگاهی مناسب در نقاط تمرکز امکانات از جمله پایتخت، شاید امری ساده باشد، اما این موضوع وقتی اهمیتی دوچندان می‌یابد که یک فناور یا محقق و پژوهشگر در یک نقطه دور از مناطق تمرکز امکانات و سرمایه، مشغول به فعالیت بوده و نیازمند دسترسی به مناسب‌ترین خدمات آزمایشگاهی در نزدیک‌ترین نقطه جغرافیایی باشد.
اقدام خلاقانه و البته اثرگذار شبکه‌سازی، این‌جا نیز به یاری محققین، پژوهشگران و ارائه‌کنندگان خدمات می‌آید و در یک مبادله سودمند، که همه طرف‌های آن از مزایا و سود ناشی از این شبکه بهره می‌برند به بهبود کیفیت خدمات و در نهایت افزایش کیفیت نتیجه کمک می‌کند.
شبکه آزمایشگاهی فناوری‌های راهبردی معاونت علمی و فناوری، حسب دستور دکتر سورنا ستاری، معاون علمی و فناوری رئیس جمهور و با هدف هم‌افزایی توانمندی‌های آزمایشگاهی کشور در حوزه‌های مختلف فناوری‌های پیشرفته و راهبردی، از ابتدای تیرماه سال 1393 فعالیت خود را آغاز کرد. بر همین اساس دکتر سورنا ستاری معاون علمی و فناوری رییس جمهور، در خردادماه 93، دکتر رضا اسدی فرد را به عنوان مدیر این شبکه منصوب کرد.
این شبکه در کنار بهبود کیفی و افزایش کمی خدمات آزمایشگاهی در حوزه‌های فناوری راهبردی و تسهیل دسترسی پژوهشگران و صنایع کشور به خدمات آزمایشگاهی، به جمع‌آوری اطلاعات جامع در مورد تعداد و نوع تجهیزات آزمایشگاهی و پراکندگی آن در سطح کشور (با هدف نیازسنجی صحیح برای توسعه توان آزمایشگاهی کشور) می‌پردازد و ارتقای دانش فنی کارشناسان آزمایشگاه‌ها از طریق آموزش و به اشتراک‌گذاری تجارب را در دستور کار خود قرار داده‌است.
استانداردسازی فعالیت‌های آزمایشگاهی و ارایه خدمات با نتایج قابل اعتماد و کمک به تکمیل توانمندی‌های آزمایشگاهی مراکز عضو در راستای نیازهای کشور نیز از دیگر اهداف این شبکه است.
شبکه آزمایشگاهی از نگاه مدیران و کارشناسان آزمایشگاه‌های عضو
اغلب کارشناسان شبکه آزمایشگاهی فناوری‌های راهبردی، معتقدند این شبکه در کنار کاهش بار هزینه خرید امکانات و تجهیزات، می‌تواند در دسترسی هر آزمایشگر به خدمات در کمترین زمان ممکن، تأثیر بسزایی داشته باشد.
مهندس صدیقه صادق حسنی، فعال آزمایشگاهی و دبیر کارگروه SPM شبکه آزمایشگاهی فناوری‌های راهبردی، دسترسی محققان دور و نزدیک کشور به مجموعهای کامل از تجهیزات و خدمات آزمایشگاهی مطلوب را از ویژگی‌های این شبکه عنوان می‌کند و می‌گوید: «با بهره‌گیری از توان شبکه آزمایشگاهی فناوری‌های راهبردی معاونت علمی، شناسایی و ردیابی کل تجهیزات آزمایشگاهی مرتبط با فناوری‌های راهبردی موجود در کشور محقق می‌شود. به گفته این کارشناس آزمایشگاهی، این شبکه با تقویت ارتباط بین کارشناسان و فعالان آزمایشگاهی، می‌تواند به حل و فصل بسیاری از مشکلات تجهیزات و خدمات آزمایشگاهی کمک کند.»
خانم محبوبه لسانی، کارشناس آزمایشگاه پژوهشی و تحقیقات کاربردی دانشگاه شهید باهنر کرمان، در خصوص لزوم افزایش کیفیت پژوهش بر اساس نتایج آزمایشگاهی و اثربخشی آن بر حوزه صنعتی و فناوری عنوان می‌کند: «هنگامی کیفیت افزایش می‌یابد که اهداف مشخص باشند. شاید امروزه تحقیقات زیادی در کشور در دست انجام باشند، اما اغلب این تحقیقات با صنعت و فناوری هم‌سو نیستند. بسیاری از خلأهای موجود در بخش کشاورزی، صنعت و فناوری، با ارتباط صحیح بین حوزه تحقیقات و پژوهش مرتفع خواهند شد. ارتباط صحیح بین تحقیقات و صنعت می‌تواند در نهایت به پیشرفت فناوری کمک کند.»
مسئول آزمایشگاه کروماتوگرافی مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور، وجود شبکه آزمایشگاهی را به منظور افزایش کیفیت خدمات آمایشگاهی کشور از راه انتقال و اشتراک‌گذاری تجربیات مدیریتی ضروری می‌داند. مهندس محمود نادری می گوید: «شبکه آزمایشگاهی فناوری‌های راهبردی می‌تواند در طیف گسترده‌تری نسبت به شبکه آزمایشگاهی فناوری نانو برای آزمایشگاه‌ها ثمربخش باشد؛ هنگام عضویت ما در شبکه نانو تنها یکی دو آزمایشگاه می‌توانستند از مزایای شبکه استفاده کنند، اما در حال حاضر با تشکیل شبکه آزمایشگاهی فناوری‌های راهبردی معاونت علمی بخش عمده‌ای از مجموع بیست آزمایشگاه مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع می‌توانند به منظور ارتقای خدمات آزمایشگاهی کشور تحت پوشش این شبکه قرار بگیرند.»
انتشار دستورالعمل حمایت از آزمایشگاه‌های عضو شبکه آزمایشگاهی فناوری‌های راهبردی
در آخرین هفته‌های سال 93، دستورالعمل حمایت از آزمایشگاه‌های عضو شبکه آزمایشگاهی فناوری‌های راهبردی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری منتشر شد.
مدیر شبکه آزمایشگاهی فناوری‌های راهبردی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، با اشاره به دستورالعمل حمایتی این شبکه که چارچوب و قوانین حمایتی آن تعیین و شفاف‌سازی شده است، گفت: «بر اساس این دستورالعمل، حمایت‌های تشویقی این شبکه آزمایشگاهی از مراکز عضو، به منظور استفاده بیش‌تر و بهتر از ظرفیت‌های تجهیزاتی، افزایش بهره‌وری سرمایه‌گذاری‌های انجام شده در کشور و تسهیل انتقال دانش و تجارب آزمایشگاهی بین مراکز عضو شبکه، تحقق خواهد یافت.»
این دستور العمل و سرفصل‌های حمایتی شبکه را می‌توان از تارنمای شبکه آزمایشگاهی فناوری‌های راهبردی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری به آدرس
www.labsnet.ir دریافت کرد.
استقبال آزمایشگاه‌ها برای عضویت در شبکه آزمایشگاهی فناوری‌های راهبردی
بنابر گزارش دبیرخانه شبکه آزمایشگاهی فناوری‌های راهبردی کشور، تا کنون 228 آزمایشگاه از 133 مرکز دانشگاهی، پژوهشی و صنعتی درخواست عضویت در این شبکه را داشته‌اند که از این میان 29 آزمایشگاه به صورت قطعی و 126 آزمایشگاه به صورت آزمایشی به عضویت این شبکه در آمده‌اند. درخواست 48 آزمایشگاه از 42 مرکز در حال بررسی است و 25 آزمایشگاه از 19 مرکز نیز شرایط عضویت در شبکه را نداشته‌اند.
از میان آزمایشگاه‌های عضو، آزمایشگاه‌های حوزه فناوری نانو با 20 درصد از کل آزمایشگاه‌ها حائز بیش‌ترین تعداد آزمایشگاه در شبکه هستند. حوزه آب، خشکسالی و محیط زیست با 19 درصد، جایگاه دوم آزمایشگاه‌های عضو را دارد. پس از آن حوزه‌های زیست فناوری با 18 درصد، نفت، گاز و ذغال سنگ با 11 درصد، گیاهان دارویی با 9 درصد، علوم شناختی با 7 درصد، انرژی‌های نو با 5 درصد، صنایع دریایی، صنایع هوایی و هوانوردی و اطلاعات، ارتباطات و میکروالکترونیک هر کدام با 4 درصد و سلو‌ل‌های بنیادی و فناوری‌های نرم و هویت ساز با 1 درصد اعضا، جایگاه‌های بعدی عضویت در شبکه آزمایشگاهی فناوری‌های راهبردی را به خود اختصاص داده‌اند.
پیش‌بینی می شود این شبکه با استقبال خوب آزمایشگاه‌ها و کارآمدی نشان داده در مدت کم، در سال پیش روی، روند پرشتاب‌تری را پیش بگیرد.