یک دانشجوی در بوتان، یک متخصص طراحی در نایروبی و یک هنرمند در برزیل چه وجه اشتراکی دارند؟ آنها بخشی از جامعه جهانی سازندگانی هستند که از شبکه آزمایشگاهی ساخت و تولید بهره می‌برند، شبکه‌ای که فضا، تجهیزات و آموزش را برای ساخت (تقریبا) هر چیزی فراهم می‌کند.
امروزه این شبکه آزمایشگاهی ساخت و تولید شامل بیش از 2500 مرکز در 125 کشور، از جمله مکان‌هایی به دورافتادگی شمال نروژ و جاهایی پرجمعیت نظیر قاهره و بارسلون است. هر آزمایشگاهی در این شبکه، دسترسی جامعه را به تجهیزاتی مانند برش لیزری، ماشین‌های فرز کنترل شده با کامپیوتر و چاپگرهای سه بعدی همراه با آموزش استفاده از تجهیزات فراهم می‌کند.
برخی از آزمایشگاه‌های فاب بر موضوعاتی مانند پایداری یا پر کردن شکاف‌های جامعه تأکید دارند، در حالی که برخی دیگر بر تقویت نیروی کار محلی یا توانمندسازی دانشجویان برای تبدیل شدن به محققان فعال تمرکز دارند.
نیل گرشنفلد، استادMIT است، اولین آزمایشگاه این شبکه را به نام Center for Bits and Atoms (CBA) با مل کینگ فقید، استاد سابق MIT ایجاد کرد که پتانسیل این آزمایشگاه را برای توانمندسازی جوامع دید. از آنجا بود که گسترش این آزمایشگاه به یک شبکه گسترده در سراسر جهان انجام شد.
گرشنفلد و همکارانش CBA را در سال 2001 برای مطالعه مرز بین علوم کامپیوتر و علوم فیزیکی راه‌اندازی کردند و با حمایت بنیاد ملی علم (NSF) یک مرکز تحقیقاتی ساخت دیجیتال با تجهیزاتی برای ساخت اجسام با هر اندازه‌ای، از مقیاس اتم تا ساختارهای بزرگتر ایجاد کردند. آنها شروع به تدریس یک دوره جدید به نام MAS.863 «چگونه (تقریباً) هر چیزی بسازیم» کردند. این دوره یکی از محبوب ترین دوره ها در MIT از زمان شروع کار آنها بوده است.
با الهام از این پاسخ، گرشنفلد در سال 2003 با کینگ ملاقات کرد تا پروژه ای را برای NSF بررسی کند. کینگ در ماه مارس درگذشت، او این آزمایشگاه را راهی قدرتمند برای پیشبرد مأموریت این تیم می‌دانست.
در شروع کار، گرشنفلد و همکارانش با کینگ کار کردند تا نسخه اولیه آزمایشگاهی که مورد نظرشان بود را در MIT ایجاد کنند که تجهیزات، نرم افزار و آموزش را برای علاقه‌مندان عرضه کند. در قدم اول، این آزمایشگاه یک عملکرد عالی را تجربه کرد.
گرشنفلد می‌گوید: «چیزی که واقعاً باعث موفقیت این آزمایشگاه شد، اشتیاق به ایجاد بود. اشتیاق زیادی از افراد باهوش و مبتکر وجود دارد، آنها از شرکت‌ها یا دانشگاه‌ها برای تولید چیزی می‌آمدند.»
با شروع به کار آزمایشگاه، یک گروه علمی از غنا که در بوستون مستقر بودند درخواست ساخت یک آزمایشگاه در غنا را مطرح کردند، این درخواست تیم گرشنفلد را غافلگیر کرد. پس از آن، گروهی از آفریقای جنوبی درخواست دادند، سپس درخواستی از شمال نروژ و بعد از هند رسید.
گرشنفل: «ما حدود 10 آزمایشگاه ساخت و تولید راه‌اندازی کردیم، وقتی یکی را باز می‌کردیم درخواستی برای آزمایشگاه دیگر می‌آمد. هنگامی که به حدود 10 آزمایشگاه رسیدیم، دیدیم که در حال گسترش در سطح جهانی است. بعداً متوجه شدیم که تعداد آزمایشگاه‌های ساخت و تولید ما تقریباً هر دو سال یکبار دو برابر می‌شود، درست مانند قانون مور برای تراشه‌ها، و متوجه شدیم که اتفاق بسیار بزرگ‌تری در حال رخ دادن است.»
در سال 2009، اعضای شبکه Fab lab، بنیاد غیرانتفاعی Fab (Fab Foundation) را برای تسهیل رشد آزمایشگاه‌های بیشتر راه اندازی کردند.
شری لاسیتر، مدیرعامل بنیاد فاب که از سال 2001 با گرشنفلد کار کرده است، می‌گوید: «این آزمایشگاه‌ها، بچه‌هایی را به این دنیا می‌آورد که می‌توانند مولد باشند و ثروت بسازند.»
با گسترش شبکه آزمایشگاه ساخت و تولید، این شبکه برنامه‌های پشتیبانی خود را سیستماتیک کرد. کلاس‌ها و آموزش‌هایی که آزمایشگاه‌ها ارائه می‌دهند در Fab Academy، یک نسخه جهانی کلاس درس MIT، شکوفا شده است. جلسات سازمان‌دهندگان آزمایشگاه‌های ساخت و تولید تبدیل به نشست‌هایی شده است، رویدادی سالانه که سازندگان را گرد هم می‌آورد تا آموخته‌ها و بهترین شیوه‌های کار را به اشتراک بگذارند. MIT آخرین بار در سال 2015 میزبان این اجلاس بود. رویداد امسال در بوتان است، پس از رفتن به مکزیک و جمهوری چک در سال 2026 دوباره به MIT بازخواهد گشت.
گرشنفلد می گوید: «از یک نظر، این متنوع ترین رویدادی است که من می شناسم. شما مردمی از هر قومیت، هر سطح درآمدی دارید.»
در اجلاس Fab در بارسلون در سال 2013، شهردار این شهر به شکل جسورانه‌ای متعهد شد که هر آنچه را که این شهر مصرف می کند ظرف 40 سال تولید کند. این تعهد جرقه پیشگامی Fab City را زد که از طریق آن تعهدات مشابهی توسط 49 شهر و منطقه از جمله بوستون، کمبریج و سامرویل انجام شده است. این پیشگامی نمونه‌ای از آرمان‌های بالای شبکه آزمایشگاه ساخت و تولید است.
فراگیر بودن یکی دیگر از موضوعات رایج در میان Fab Labs است. در واقع، بسیاری از مردم آزمایشگاه‌های fab را با کتابخانه‌ها مقایسه می‌کنند، زیرا برای ایجاد هر تصمیمی، در دسترس هستند.
داستان‌های بی‌شماری از آزمایشگاه‌های فاب وجود دارد که مسیر زندگی افراد را تغییر می‌دهند. یکی از این افراد، جنز دیویک است، که یک دوره کارآموزی را در یک آزمایشگاه فب در آمستردام گذراند که الهام بخش او شد تا دو سال را به گشت و گذار در آزمایشگاه‌های فاب در سراسر جهان بگذراند، دو یا سه هفته در هر آزمایشگاه بماند و به هر طریقی که می‌تواند داوطلب شود. وقتی دیویک برگشت، یک آزمایشگاه عالی در اسلو، نروژ راه اندازی کرد.
دیویک می‌گوید: «من به سخت‌افزار باز و پتانسیل چیزی که به عنوان توزیع ایده‌ها در سطح جهانی و ساختن محلی توصیف می‌کنند، بسیار علاقه مند شدم. می‌خواستم ببینم آیا می‌توانم در تحقق این واقعیت مشارکت کنم یا خیر.»
گرشنفلد معتقد است که ماشین آلات ساخت، گام بعدی برای بهبود دسترسی به وسایل تولید است. گرشنفلد می‌گوید: «مرحله بعد از Fab Lab این است که ابزار را نمی‌خرید، بلکه آن را می سازید.»