گیاهان داروئی و فرآورده های طبیعی نقش بسزائی در سلامت جامعه و درمان بیماری‌ها دارند. با توجه به فرهنگ بومی و روند رو به رشد تولید فرآورده های طبیعی و داروهای گیاهی، همواره نیاز به انجام آزمون‌های آزمایشگاهی جهت پایش و اطمینان از کیفیت محصول تولیدی وجود دارد.
مهندس محمود نادری مدیر خدمات فنی و امور آزمایشگاهی مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور با اشاره به خدمات آزمایشگاهی در حوزه گیاهان دارویی و فرآورده‌های وابسته گفت: بخش تحقیقات گیاهان دارویی و محصولات فرعی موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، یکی از بسترهایی است که ضمن توسعه پژوهش‌های حوزه گیاهان دارویی و معطر، زمینه را برای دریافت خدمات آزمایشگاهی واردکنندگان، تولیدکنندگان، پژوهشگران، فعالان فناور و دانشگاهیان این حوزه فراهم می‌کند.
طیف گسترده‌ای از آزمایشگاه‌ها و خدمات
وی با اشاره به وجود شبکه‌ای از آزمایشگاه‌های فعال در این مؤسسه تحقیقاتی و پژوهشی گفت: شبکه آزمایشگاهی مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور به عنوان متولی انجام فعالیت‌های آزمایشگاهی و پژوهشی در حوزه منابع طبیعی در سراسر کشور، همکاری گسترده‌ای با دانشگاه‌ها و سایر مراکز تحقیقاتی داخل و خارج کشور دارد و عضو رسمی و فعال شبکه آزمایشگاهی فناوریهای راهبردی است و خدمات خود را به اعضای باشگاه مشتریان این شبکه ارائه می‌کند.
نادری با بیان این‌که در شبکه آزمایشگاهی مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، 22 آزمایشگاه در قالب 8 بخش و گروه تحقیقاتی فعالیت دارند ادامه داد: بخش تحقیقات گیاهان دارویی و محصولات فرعی با دارا بودن 5 آزمایشگاه مستقل و پویا، یکی از مجهزترین و کامل‌ترین بخش‌ها جهت انجام پژوهش‌های حوزه گیاهان دارویی و معطر است.
مدیر خدمات فنی و امور آزمایشگاهی مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، بیان کرد: بخش گیاهان دارویی و فرآورده‌های وابسته از سال ۱۳۶۸ فعالیت خود را برای اهتمام به مدیریت دانش در زمینه گیاهان دارویی، استفاده بهینه از توان علمی و تحقیقاتی داخلی و خارجی در حوزه گیاهان دارویی و استفاده حداکثری و اصولی از طبیعت و فراورده‌ها در راستای سلامت انسان و رفاه اجتماعی، آغاز کرده است.
ارائه آزمون‌های حوزه گیاهان دارویی
نادری عنوان کرد: آزمایشگاه‌های بخش تحقیقات گیاهان دارویی بیش از یک دهه است که به عنوان همکار موسسه استاندارد در حوزه آنالیز اسانس‌ها و ترکیبات طبیعی فعالیت دارند و اقدامات اساسی در راستای استقرار استاندارد ISO/IEC 17025 در این آزمایشگاه‌ها در حال انجام است. بخش تحقیقات گیاهان دارویی تجربه همکاری با شرکت‌های مطرح حوزه گیاهان دارویی و همچنین ارائه خدمات آزمایشگاهی و مشاوره‌ای در راستای اجرای بیش از 300 پایان‌نامه دانشجویی را نیز در کارنامه فعالیت‌های خود ثبت کرده است.
مدیر خدمات فنی و امور آزمایشگاهی مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، با اشاره به سابقه بیش از 3 دهه فعالیت بخش تحقیقات گیاهان دارویی گفت: این آزمایشگاه با دارا بودن متخصصان و دانش آموختگان و با استفاده از تجهیزات پیشرفته آزمایشگاهی امکان آنالیز مواد موثره گیاهان دارویی را در راستای خوکفایی و ارتقاء کیفیت محصولات صنایع دارویی و غذایی داراست.
وی به آزمایشگاه‌های این بخش اشاره کرد و افزود: این آزمایشگاه ها با استفاده از تجهیزات پیشرفته نظیر GC ،GC-MS ،HPLC، اسپکتروفوتومتر و همچنین تجهیزات عمومی جهت استخراج اسانس و عصاره از گیاهان نظیر قادر هستند تا علاوه بر آنالیزهای کمی و کیفی اسانس و عصاره، آزمون‌های این حوزه نظیر اندازه‌گیری میزان فعالیت آنزیم‌های آنتی اکسیدانی، برخی رنگدانه‌های گیاهی، پرولین، نشاسته، پروتئین محلول و قند کل در نمونه‌های گیاهی را انجام دهند.
نادری ادامه داد: استخراج روغن، تعیین پروفایل اسیدهای چرب و آزمون‌های حوزه عرقیات گیاهی و گلاب از جمله فعالیت‌هایی است که در این بخش بصورت مداوم و مستمر در حال انجام است. وی با اشاره به انجام برخی خدمات پرایمینگ بذر گفت: پوشش‌دار کردن بذر، تیمارهای بیولوژیک بذر، انواع آزمون‌های جوانه‌زنی، تشریح و بررسی آناتومی گیاهی، انواع آزمون‌های مربوط به شکستن خواب بذر و تصویربرداری با میکروسکوپ نوری و استریومیکروسکوپ نیز در آزمایشگاه‌های این بخش صورت می‌گیرد.
آزمون‌های عسل
مدیر خدمات فنی و امور آزمایشگاهی مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور با اشاره به انجام آزمون‌های عسل در بخش گیاهان دارویی گفت: علاوه بر آزمون‌های حوزه گیاهان دارویی، با توجه به تولید، مصرف و صادرات بالای عسل در ایران و همچنین وجود امکانات آزمایشگاهی مورد نیاز، بخش تحقیقات گیاهان دارویی از سال 1398 جهت تعیین کیفیت عسل، اقدام به انجام آزمون‌های این فرآورده مطابق با استاندارد ملی ایران به شماره 92 کرده است.
نادری ادامه داد: با انجام آزمون‌هایی نظیر اندازه‌گیری درصد قندهای احیا کننده و ساکاروز، تعیین نسبت فروکتوز به گلوکز، اندازه‌گیری هیدروکسی متیل فورفورال، تعیین میزان فعالیت دیاستازی، اندازه‌گیری پرولین، رطوبت، اسیدیته آزاد، هدایت الکتریکی و خاکستر این امکان را برای تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان فراهم می‌کند تا از کیفیت عسل خود مطلع باشند.
ارائه خدمات آموزش و مشاوره
مدیر خدمات فنی و امور آزمایشگاهی مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور از برگزاری دوره های آموزشی گروهی و خصوصی در حوزه آنالیز ترکیبات موثره گیاهی گفت و ادامه داد: همچنین این بخش با قابلیت ارائه مشاوره‌های تخصصی در تمامی حوزه‌های اکولوژیکی، زراعی و فرآوری گیاهان دارویی آماده همکاری با دانشجویان، محققان، کشاورزان و تولید کنندگان گیاهان دارویی کشور است.
نادری با اشاره به برگزاری کارگاه آموزشی کشت بافت گیاهی گفت: این کارگاه به صورت حضوری در روزهای 18 و 19 بهمن ماه سال جاری برگزار می‌شود و شرکت‌کنندگان با سرفصل‌هایی چون مبانی کشت بافت گیاهی، تجهیزات آزمایشگاه کشت بافت، نحوه محاسبه غلظت مواد، تهیه و آماده‌سازی محیط کشت‌های پایه، آشنایی با فنون و استریل‌سازی بافت گیاهی، نحوه جداسازی ریزنمونه و انتقال به محیط کشت و نحوه سازگاری گیاهان بافتی با شرایط محیطی آشنا می‌شوند.
تعامل با شبکه آزمایشگاهی فناوریهای راهبردی
مدیر خدمات فنی و امور آزمایشگاهی مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور با اشاره به تعامل سازنده این مجموعه با شبکه آزمایشگاهی فناوری های راهبردی گفت: اغلب متقاضیان خدمات آزمایشگاهی پژوهشگران و دانشگاهیان هستند که قادرند با یک جستجوی ساده دستگاه یا آزمون در شبکه فناوری های راهبردی، آزمایشگاه مورد نظر خود را انتخاب و از طرح‌های تخفیف فصلی شبکه آزمایشگاهی فناوری استفاده کنند.
نادری ادامه داد: شبکه آزمایشگاهی فناوری های راهبردی از طرفی دیگر با کاهش هزینه‌های پرداختی توسط متقاضی، با افزایش مشتری مداری و افزایش حجم درخواست‌ها به یاری آزمایشگاه‌ها آمده است.
گفتنی است، بخش تحقیقات گیاهان دارویی در راستای تحقق سیاست‌های موسسه، آماده ارائه خدمات آزمایشگاهی است که فهرست آزمون‌ها و تعرفه‌‌های مربوطه در سایت شبکه آزمایشگاهی مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور به آدرس http://labsnet.rifr-ac.ir/page/5230 قابل مشاهده است.