نمونه‌برداری، مرحله‌ای حیاتی و پیش نیاز انجام آزمایش‌های مربوطه بوده که شامل به‌دست آوردن نمونه نماینده از کل مجموعه است و نمونه مورد آنالیز باید نشان دهنده ویژگی‌های کل مجموعه باشد، لذا نمونه‌برداری نادرست و یا گرایش‌دار می تواند منجر به نتایج و استنتاج‌های نادرست شود. .بنابراین، مرحله حیاتی در اطمینان از کیفیت نتایج تجزیه و تحلیلی، مرحله نمونه‌برداری است.
بیان مسئله
زمینه‌های مختلف تحقیقات شامل، نمونه‌برداری در حوزه شیمی تجزیه، محیط زیست، خاک، آب و غذا از جمله بررسی‌های این مقاله هستند که به طور جداگانه مورد بررسی قرار گرفته‌اند.
انواع نمونه‌برداری در شیمی تجزیه
در نمونه‌برداری‌های شیمیایی، نمونه‌برداری بصورت نقطه‌ای یعنی جمع‌آوری نمونه از یک نقطه مشخص یا تهیه نمونه‌های توالی از مواد با تغییر شرایط انجام می‌شود. روش‌های نمونه‌برداری مختلف در شیمی تجزیه شامل نمونه‌برداری تصادفی، نمونه‌برداری قطعی، نمونه‌برداری گروهی و نمونه‌برداری واحد می‌باشد. هر یک از این روش‌ها بسته به نوع ماده نمونه‌برداری و هدف آنالیز، مزایا و معایب خود را دارند.
منابع عدم قطعیت در نمونه‌برداری شیمی تجزیه
- منابع عدم قطعیت در نمونه‌برداری می‌توانند شامل موارد ذیل باشند:
- ناهمگنی ماده مورد نمونه‌برداری
- ساز و کار نمونه‌برداری
- اندازه و توزیع نمونه
- شرایط محیطی در هنگام نمونه‌برداری
نمونه برداری در حوزه محیط زیست
هدف اصلی تحلیل محیط زیست، تعیین وضعیت و شرایط محیطی است که در آن نمونه‌برداری انجام می شود. برای دستیابی به این هدف، نمونه‌برداری محیط زیست بسیار مهم است و در صورت صحیح و دقیق بودن می‌تواند نتایج دقیق و قابل قبولی را تامین کند.
با توجه به اهمیت نمونه‌برداری در تحلیل محیط زیست و تاثیر آن بر کیفیت نتایج تحلیلی، لازم است که در هر مرحله از فرآیند نمونه‌برداری به دقت خاصی توجه شود تا عدم قطعیت کاهش یابد. استفاده از روش‌های مناسب نمونه‌برداری و ابزارهای خودکارکنترل کیفیت می تواند بهبود قابل توجهی در دقت و صحت نتایج تحلیلی داشته باشد.
نمونه برداری در حوزه خاک
برای بررسی ویژگی‌های خاک به نمونه‌برداری خاک به منظور انجام آزمایش‌های فیزیکی، شیمیایی و زیستی نیاز داریم.
مراحل عمده در نمونه‌برداری خاک شامل: بررسی موقعیت، آماده‌سازی ابزارها، تعیین نقاط نمونه‌برداری، برداشت نمونه‌ها و نگهداری نمونه‌ها هستند. نمونه‌برداری در این حوزه فرآیندی بسیار مهم و نیازمند به دقت کافی است زیرا دقت ناکافی منجر به عدم قطعیت می‌شود که بر نتایج به دست آمده از تجزیه و تحلیل نمونه‌ها تاثیر زیادی خواهد داشت.
نمونه‌برداری حوزه آب
نمونه‌برداری آب یک فرآیند بسیار مهم و حیاتی در تحلیل و بررسی ویژگی‌های آب است که نمونه‌های آب از منابع مختلف مانند رودخانه، دریاچه، چاه و یا سایر منابع آبی جمع‌آوری می‌شود. در طول این فرآیند، نمونه‌های آب به منظور آزمایش‌های فیزیکی، شیمیایی و زیستی جمع‌آوری می‌شوند. با این حال ، عدم قطعیت‌های مختلف می توانند بر نتایج به‌دست آمده از تجزیه و تحلیل نمونه‌های آب تاثیر گذار باشند.
نمونه‌برداری حوزه غذا
عدم قطعیت در حوزه نمونه‌برداری برای آنالیز غذا مسئله ای مهم است که در فرآیند تجزیه و تحلیل غذا و تعیین میزان مواد مختلف در آن تاثیر‌گذار است. نمونه‌برداری صحیح و دقیق از غذاها ضروری است تا نتایج آزمایش‌ها معتبر و قابل اطمینان باشند و تصمیم‌گیری‌های صحیحی در مورد کیفیت و ایمنی غذا اتخاذ شود.
نمونه‌برداری مرحله‌ای حیاتی در تجزیه و تحلیل است که در اطمینان از کیفیت نتایج بسیار مهم است. با درک روش‌های مختلف نمونه‌برداری، منابع عدم قطعیت در نمونه‌برداری، روش‌های استفاده شده و ابزارهای خودکار کنترل کیفیت برای کاهش این عدم قطعیت، تحلیل گران می‌توانندنمونه‌های دقیق و نماینده برای آنالیز بعدی و بهبود قابل توجهی در دقت و صحت نتایج تحلیلی به دست آورند.
برای توضیحات بیشتر و دقیق تر این مقاله در شماره 42 «فصلنامه تخصصی دانش آزمایشگاهی ایران»، تابستان 1402 منتشر شده است.
منبع: http://ijlk.ir