مـواد فعـال در سـطح را بـه دلیـل ایـن که غلظـت کمـی از آنها در یک سیسـتم، انـرژی آزاد سـطح تماس بیـن فازهای موجـود در آن را تغییـر می دهـد، عامـل فعـال سـطحی نامیده میشـود .یکی از مهمترین مواد صنعتی مورد مصرف ترکیبات فعال سـطحی، سـورفکتانت ها هسـتند. سـورفکتانت ها مولکول هایی دوخصلتـی بـوده کـه دارای یـک بخش قطبی و آب - دوسـت و یک زنجیره هیدروکربنی بلند غیرقطبی و آبگریز هسـتند . سـورفکتانت ها، عامـل اصلـی شـویندگی درشـوینده ها هسـتند کـه از طریـق سـه فعالیـت خیـس کنندگـی ، معلـق کنندگـی و پراکنـده سـاختن باعـث انجـام فراینـد شستشـو می شـوند .اگـر چـه سـورفکتانت ها متنـوع بـوده ولی آنها در ایجـاد پدیده خیـس کنندگی عملکرد یکسـانی دارند که بـا دارا بودن بخـش قطبـی و غیـر قطبـی و تناسـب این دو بخش شـدت یا تقلیل می یابـد که این عملکـرد و میزان آن بـا اندازه گیری تغییـرات عاملـی بـه نـام کشـش سـطحی و یا بین سـطحی ملموس میشـود. لازم به توضیح اسـت، کشـش سـطحی به کشـش ایجـاد شـده بیـن یـک مایـع و هوا و کشـش بین سـطحی به کشـش ایجاد شـده میـان یک مایـع با مایـع دیگر و یـا یک جامـد گفته میشـود .مواد فعال سطحی، ویژگی بنیادی زیر را دارا هستند:
جـذب سـطحی: غلظـت تعادلـی یـک مـاده فعال سـطحی در سـطح تماس دو فـاز بیشـتر از غلظـت آن در کل فضای هـر یـک از فازهاسـت. بـه ایـن دلیل اسـت کـه مقادیر کم این مـواد میتواند کشـش سـطحی را به مقدار زیـادی کاهش دهند .
خـواص دو گانـه آب دوسـتی و چربی دوسـتی: مولکـول هـر مـاده فعال سـطحی حاوی گروه هـای دارای تمایـل متضاد در انحلال پذیـری اسـت. یعنـی برخـی گروه هـا به حل شـدن در فاز قطبـی متمایل هسـتند و گروه های دیگـر به انحلال در فازهـای غیـر قطبـی تمایـل دارنـد. این ویژگی را بـا ضریب موازنه آب دوسـتی و چربی دوسـتی بیـان می‌کنند .
انحلال پذیـری: یـک مـاده فعـال سـطحی بایـد حداقـل در یکـی از فازهای سیسـتم مایع محلول باشـد تا بتـوان آن را مـاده فعال سـطحی نامید .
توانایـی تشـکیل میسـل: سـورفکتانت ها کشـش سـطحی آب را بـا جـذب سـطحی فصـل مشـترک هـوا - آب کاهش میدهنـد؛ همچنیـن باعـث کاهـش کشـش فصـل مشـترک آب و روغـن بـا جذب سـطحی فصل مشـترک مایـع- مایع می شـوند. تعـداد زیـادی مولکـول سـورفکتانت میتواننـد در تـوده محلـول بـه هم وصل شـده و تشـکیل تـودهای به نام میسـل میدهنـد. در واقـع مولکول هـا یـا یون هـای مـواد فعـال سـطحی حـل شـده، وقتی کـه غلظـت آنهـا در محلول یـک مایـع بـه یـک مقـدار حداقل برسـد، ایـن انبوه ههای کوچـک (میسـل) را به وجـود می آورند.
بـه غلظتی کـه در آن ایـن میسـل ها شـروع بـه تشـکیل شـدن می کننـد غلظـت بحرانـی تشـکیل میسـل می گوینـد. وقتی میسـل ها شـروع بـه تشـکیل شـدن کردنـد دم آنهـا تشـکیل یـک هسـته، ماننـد یـک قطـره روغن و سـر یونـی آنها یـک پوسـته بیرونی می سـازد کـه تمـاس مطلـوب بـا آب را بهبـود می بخشـد. در شـکل (1) نمایـی از تشـکیل میسـل ارائـه شده اسـت .
شکل (1) : نمایی از ساختار تشکیل میسل
