فعالیت های استانداردسازی بین المللی، با ایجاد زبانی واحد میان تولید کنندگان و مصرف کنندگان، تسهیل در تجارت بین الملل و انتقال فناوری، طرح نیازهای فنی صنعت، توسعه دانش فنی و ظرفیت های فناوری، نقش بسیار مهمی در پایه ریزی زیربنای اقتصاد کشورها ایفا می کند. تاثیر این فعالیت ها زمانی ملموس تر خواهند بود که با «تدوین یک استاندارد فرآورده بومی» در هر یک از کشورها، شاهد حضور فعال تولیدکنندگان مرتبط در بازارهای جهانی باشیم. مفهومی که امروزه با توجه به شرایط کنونی کشور، با عنوان «نیاز اساسی به توسعه اقتصاد دانش بنیان» با کمبود اساسی آن مواجه هستیم.
هدف از تدوین این مقاله تشریح وظایف، فعالیت ها و ساختار سازمان جهانی استانداردسازی و چگونگی مشارکت در تدوین استانداردهای بین المللی است. تدوین استاندارد بین المللی به طور معمول از مرحله آغاز تا حصول نتیجه، با انجام پژوهش های مرتبط و آزمون های لازم و با مشارکت متخصصین صنایع، اعضای هیات علمی دانشگاه ها و مراکز پژوهشی، سازمان های دولتی و خصوصی، اتحادیه های صنفی و تمامی گروه های ذی نفع درکشورهای عضو، حداقل سه سال به طول می انجامد. نتایج حاصل پس از طی مراحل داوری علمی سخت و با دریافت اکثریت آراء مثبت اعضای بررسی کننده، به عنوان استاندارد بین المللی مورد تایید و تصویب نهایی قرار گرفته و برای بهره برداری کشورهای عضو ابلاغ می شود.
با توجه به نبود دانش فنی و اطلاعات کافی، امروزه ضرورت پرداختن به این امر مهم و ایجاد بستر مناسب به منظور مشارکت هر چه بیشتر فرهیختگان کشور بیش از پیش احساس می شود. در این مقاله با اشاره به فعالیت های سازمان بین المللی استاندارد (ایزو)، چگونگی فرایند تدوین استانداردهای بین المللی و مشارکت در این فعالیت شرح داده شده است.
سازمان بین المللی استاندارد (ایزو) از طریق کمیته های فنی و گروه های کاری متشکل از متخصصین کشورهای مختلف در سراسر جهان استانداردهای بین المللی را تدوین می کند. این سازمان بین المللی، به کمک ِکشورهای عضو متخصصین و اعضای هیات علمی مراکز پژوهشی مورد نیاز ِ و دانشگاه های خود، کلیه موضوعات خود را به صورت یک پروژه جدید و با تعیین دبیر و مدیر پروژه به سازمان بین المللی استاندارد پیشنهاد می دهند. راهبر پروژه، مسئولیت پیشنهاد تا مرحله چاپ استاندارد بین المللی را به عهده دارد. پیش نویس استاندارد بین المللی که توسط متخصصین کشورهای عضو سازمان ایزو در سراسر جهان تدوین می شود، طی مراحلی مورد بررسی دقیق علمی قرار گرفته و پس از دریافت آراء موافق کشورها، تصویب و توسط سازمان ایزو منتشر و در اختیار کشورهای عضو قرار می گیرد.
تدوین استانداردهای بین المللی در سازمان های جهانی استانداردسازی، به طور معمول از مرحله آغاز تا حصول نتیجه حداقل سه سال به طول می انجامد. نتایج حاصل پس از طی مراحل به عنوان استاندارد بین المللی مورد تایید و تصویب نهایی قرار گرفته و به کشورهای عضو ابلاغ می شود. به دلیل نبود سازوکارهای علمی لازم در وزارتخانه ها و سازمان های متولی علوم، تحقیقات و فناوری در کشور، به منظور حمایت از تدوین استانداردهای بین المللی ایران محور، تاکنون در سطح دنیا، تنها رهبری تعداد 53 فقره استاندارد بین المللی بر عهده پژوهشگران ایرانی بوده و این در حالی است که اینگونه فعالیت ها در پایه ریزی اقتصاد کشور بسیار تاثیرگذار هستند. لذا امروزه ضرورت پرداختن به این امر مهم و ایجاد بستر مناسب برای مشارکت هر چه بیشتر اساتید فرهیخته کشور بیش از پیش احساس می شود. مقاله حاضر مجموعه گردآوری شده از کلیه فعالیت های مورد نیاز در تدوین استانداردهای بین المللی است که با هدف اطلاع رسانی به قشر فرهیخته به منظور مشارکت در تدوین استانداردهای بین المللی در مقیاس جهانی تهیه شده است.
این مقاله در شماره 22 «فصلنامه تخصصی دانش آزمایشگاهی ایران»، تابستان 1397 منتشر شده است.