«واکسیناسیون و تشخیص ژنتیکی بیماری‌های ویروسی با استفاده از تکنولوژی RNA interference (RNAi) و سیستم CRISPR-Cas، مطالعه موردی بیماری تب برفکی» عنوان طرح پژوهشی محمدرضا بختیاری‌زاده، عضو هیئت‌علمی دانشگاه تهران است که با حمایت بنیاد ملی علم ایران به پایان رسانده است.
بختیاری‌زاده، عضو هیات علمی و دانش آموخته دکتری تخصصی ژنتیک و اصلاح نژاد دام دانشگاه تهران درباره این طرح توضیح داد: یکی از مهم‌ترین زمینه‌های تحقیق، حوزه ژنتیک و کاربرد اصول و یافته‌های آن در علم پزشکی و دامپزشکی است. بیماری‌های ویروسی یکی از مهم‌ترین چالش‌های پیش روی سلامتی انسان‌ها، حیوانات، گیاهان و سایر ارگانیسم‌هاست و بسیاری از این امراض منجر به مرگ یا آسیب‌های جبران‌ناپذیر به موجودات زنده یاد شده می‌شود. از این رو مقابله با ویروس‌ها یکی از اهداف پژوهشگران است.
وی افزود: باید بیماری‌های واگیر و مسری در دامداری‌های سنتی و علی‌الخصوص صنعتی به منظور حفظ بهره‌وری حیوانات اهلی کنترل شوند. چراکه این بیماری‌ها می‌توانند سبب تأخیر در رشد و حتی مرگ حیوانات موجود در مزرعه شوند.
این محقق در ادامه بیان کرد: بیماری تب‌برفکی (FMD) یک بیماری ویروسی به‌شدت عفونی و مسری است که در دامداری‌ها به‌ویژه گاوداری‌ها رخ می‌دهد و توسط هوا به سرعت منتقل می‌شود. از دیگر راه‌های انتقال بیماری می‌توان به گوشت و شیر آلوده، جابجایی دام‌های ناقل ویروس و انتقال ویروس از طریق اشیاء آلوده اشاره کرد. این بیماری یکی از شایع‌ترین مشکلات در حیوانات زوج‌سم بوده و نرخ مرگ‌ومیر بالایی دارد.
وی تصریح کرد: خسارت‌های وارده به حیوانات و مزرعه‌ها از لحاظ اقتصادی و زیستی جدی و وسیع است. بنابراین جلوگیری از عفونت ویروسی به جای درمان حیوانات مبتلا مؤثرتر خواهد بود.
بختیاری‌زاده در ادامه بیان کرد: واکسیناسیون معمول برای محافظت سریع در موقعیت‌های شیوع به خوبی مؤثر نیست. متأسفانه ویروس تب برفکی بسیار هوشمند و جهش‌پذیر بوده و همین موضوع واکسن‌های تولید شده را به دلیل ناکارمدی به سرعت از چرخه تولید خارج می‌کند.
وی اضافه کرد: تکنولوژی RNAi و سیستم CRISPR-Cas که انقلابی در حوزه ویرایش ژنوم ایجاد کرد، دو راهکار مفید جهت مقابله با این بیماری هستند. با توجه به اینکه این فناوری در آینده‌ای نزدیک اساس کیت‌های تشخیصی، واکسیناسیون و درمان ژنتیکی در حوزه‌های مختلفی مانند پزشکی، دامپزشکی و کشاورزی را به خود اختصاص خواهد داد؛ لذا دستیابی به این فناوری نشان از پیشرو بودن ایران در حوزه زیست‌فناوری است.
بختیاری‌زاده در پایان خاطر نشان کرد: در حال حاضر تولید کیت تشخیصی این بیماری با استفاده از فناوری CRISPR در سطح آزمایشگاهی با موفقیت کامل حاصل شده است. حمایت از تجاری‌سازی این فناوری تشخیصی، پیشگیرانه و مقرون‌به‌صرفه موجب ارتقای سلامت اجتماعی خواهد شد.