کودکی دبستانی هستم در حال و هوای کودکی و علاقه مند به کارتون و بازی مثل هر کودکی و پرسشی در آستانه خانه تکانی نوروز مرا می آزارد که چرا بی نظمی به این آسانی اتفاق می‌افتد و پیاده‌سازی نظم و ترتیب این قدر مشکل و سخت است.

سال‌ها می گذرد تا پاسخم را در متنی می خوانم که می‌گوید: «ساختن فقط یک راه دارد و هر کار دیگر جز ساختن به معنی خراب کردن و بی نظمی است»؛ هنوز استاندارد را نمی‌شناسم از کارآیی، اثربخشی و بهره‌وری چیزی نمی‌دانم ولی این جمله را درک می‌کنم.

بزرگ شده‌ام و علاقه و اتفاق دست در دست هم داده‌اند و در آزمایشگاهی مسئول پیاده‌سازی استانداردی با عنوان ISO/IEC 17025 هستم که به کسب اطمینان از صحت و دقت نتایج آزمون‌های آزمایشگاه‌های غیر طبی توجه دارد. برای فهمیدن همین یک سطر مطلب ساده، راه درازی را طی می‌کنم. اینجا است که حقیقت تازه‌ای را می‌فهمم اگر چیزی را فهمیدی و اجرا کردی، باید مراقبش باشی. شرایط را بررسی کنی و بهبود ببخشی؛ که درست کردن فقط یک راه مشخص دارد و ابر و باد و مه و خورشید و فلک در کارند تا کار و نظم و خوبی‌ها را خراب کنند؛ بعضا بدون کینه و دشمنی و هر عملی جز کار درست همان خراب کردن است.

شبکه آزمایشگاهی فناوری‌های راهبردی معاونت علمی، پس از کسب تجربه شبکه آزمایشگاهی فناوری نانو در همان مسیر درست با قدرت و مسوولیت بیشتر، قدم بر می دارد و امروز کارگروهی که تنها 5 نفر هسته اولیه آن بودند با بیش از 80 نفر کارشناس خبره فعالیت می­کند. اعضای کارگروه، شامل تعدادی از افراد یا سابقه حدود ده سال کار در زمینه استقرار این استاندارد و سایر استانداردهای مدیریت کیفیت، همچنین کارشناسانی متخصص در حوزه‌هایی مانند کالیبراسیون و مبحثی مانند HSE است و علاوه بر چاپ مقالات علمی و کمک به استقرار استاندارد ISO/IEC 17025 در تعدادی از آزمایشگاه‌ها هم اکنون از حدود 45 آزمایشگاه در جهت پیاده سازی این استاندارد حمایت می کند و ضمن برگزاری دوره‌های آموزشی تلاش می کند در زمینه به‌روزرسانی نیروی انسانی شاغل در آزمایشگاه‌ها قدم اثر بخش و مناسبی بردارد.

امروز نمی‌توان گسترش این استاندارد در محیط‌های آزمایشگاهی کشور را بدون توجه به نقش شبکه آزمایشگاهی بررسی کرد و گسترش آزمایشگاه‌هایی با اهداف و رویکردی فناورانه که در جهت پژوهش و استفاده از دانش تلاش می‌کنند و بنیان­شان را دانش روز بنا نهاده، این مهم را نوید می‌دهد که «اقتصاد» فاکتوری مهم در چارچوب مدیریت دانش است و دیگر همانند گذشته تنها تجهیزات بزرگ و گران و بعضا غیر قابل دسترس آزمایشگاه­ها معیار قضاوت نیستند بلکه آن چه که اهمیت مضاعف دارد دانش نهفته در ذهن افرادی است که باید در راستای گسترش علم و عمل بصورت توامان در شرکت‌هایی دانش بنیان به عمل برسد.

در این راستا نکته مهم دیگری که وجود دارد همانا عزیز بودن جان آدمی به عنوان هدیه پروردگار متعال است. زندگی فرصت کوتاهی برای تکامل و بهبود آنچه هستی نامیده می شود؛ به حساب می­آید و برای اهمیت آن همین یک جمله از کتاب خدا کفایت می­کند که «هر کس نفسی را بدون حق و یا بی‌آن‌که فساد و فتنه‌ای در زمین کرده، بکشد مثل آن باشد که همه مردم را کشته و هر کس نفسی را حیات بخشد (از مرگ نجات دهد) مثل آن است که همه مردم را حیات بخشیده».

در زمانه ای که دانش با سرعتی بیشتر از همیشه در حال گسترش و تغییر است بی شک خطراتی که ایمنی، بهداشت و محیط زیست انسان را تهدید می کنند نیز گسترش فراوانی داشته و نمی توان تنها با اقداماتی کلیشه‌ای مانند استفاده از وسایل حفاظت فردی از انسان‌ها مراقبت کرد. بدون شک استانداردهای فنی در زمینه‌های گوناگون راه‌گشای دانش پژوهان و محققان در حوزه‌های گوناگون است و این مهم یعنی لزوم استفاده از استانداردهای مدیریت کیفیت در حوزه ایمنی، بهداشت و محیط زیست را پیش از همیشه متبلور و مشخص می‌کند.

اگر این اصل را بپذیریم که اقتصاد جهانی و مبحث جهانی سازی جدا از مضرات احتمالی، این منفعت بزرگ را دارد که بسیاری از استانداردهای تهیه شده در زمینه‌های مختلف و حاصل شده از تلاش سایر ملل، در اختیار ما قرار دارند و این مساله شامل استانداردهای ایمنی و زیست محیطی نیز می شود. تا پیش از این به مقوله ایمنی در سازمان‌های پژوهشی توجه کمتری نسبت به کارخانه‌ها و مراکز صنعتی شده است؛ لیکن امروزه با توجه به گسترش سریع شرکت‌های دانش‌بنیان و درگیر شدن تعداد بیشتری از افراد در این مقوله، نیاز به توجه بیشتر احساس می­شود.

استفاده از سیستم­های مدیریت کیفیت در زمینه‌های گوناگون از جمله ایمنی، بهداشت و محیط زیست یک اقدام دانش بنیان جهت مدیریت دانش و استفاده از تجربیات کسب شده برای صیانت از نیروی انسانی است که می­تواند ضمن کاهش زیان­های مالی از به خزان نشستن زندگی سرمایه­های یک جامعه جلوگیری کند؛ در این راستا و با توجه به تجربیات گذشته، در سال جدید و در قالبی جدید، با حمایت شبکه آزمایشگاهی، مقوله پیاده‌سازی سیستم­های مدیریت کیفیت ایمنی، بهداشت و محیط زیست در دستور کار قرار می گیرد به این امید که سالی همراه با سلامتی و امید برای همگان حاصل شود.


احمد ظهیر میردامادی
 دبیر کارگروه تخصصی استاندارد و کالیبراسیون شبکه آزمایشگاهی فناوری‌های راهبردی معاونت علمی و فناوری