گروهی از پژوهشگران حشرهشناسی در دانشگاه تربیت مدرس با همکاری شرکت دانشبنیان فناوری تصویربرداری متین بهین نگاره، سازندهی اولین اسکنر میکرو سیتی در ایران و آزمایشگاه سیستمهای پیشرفتهی تصویربرداری پرتوی ایکس (AXIS) وابسته به این شرکت، به بررسی کاربرد فناوری میکرو سیتی در شناسایی زنبورهای پارازیتوئید پرداختهاند.
زنبورهای خانوادهی Braconidae، حشرات کوچکی هستند که در طبیعت به عنوان پارازیتوئید سایر بیمهرگان فعالیت میکنند. این حشرات نقش مهمی در مبارزه و کنترل آفات کشاورزی و جنگلی ایفا میکنند. استفاده از این حشرات در کنترل بیولوژیک بسیار رایج بوده و علیه آفات مهمی از جمله پروانهها، سنها، سوسکها و مگسها کاربرد گسترده دارند.
با توجه به نقش زنبورهای پارازیتوئید در کنترل بیولوژیک آفات ایران، توصیف گونههای جدید این حشرات برای جانور شناسی (فونای) ایران و جهان، ارزش مهمی در شناخت بیشتر جایگاه این حشرات مفید در طبیعت و بهرهبرداری در صنعت کشاورزی دارد. تا به امروز نزدیک به 800 گونه از زنبورهای خانواده Braconidae در سراسر ایران شناسایی شده است. به تازگی، یک گونهی جدید از این خانواده با استفاده از فناوری تصویربرداری میکرو سیتی (Micro-CT) با رویکردی جدید در مطالعات تاکسونومی شناسایی شده است. با روی کار آمدن فناوریهای نوین تصویربرداری، کاربرد آنها در مطالعات تاکسونومی پر رنگ شده است.
تصویربرداری سیتی پرتوی ایکس، یک روش تصویربرداری غیر تهاجمی است که تصاویر سه بعدی از جسم فراهم میآورد، بدون آنکه نیاز به برش دادن و تهیهی مقاطعی از آن باشد، بنابراین بدون آسیب رساندن به نمونه اطلاعات داخلی آن استخراج میشود. میکرو سیتی یک اسکنر پیشرفتهی سیتی است که برای تصویربرداری از نمونههای کوچک، با رزولوشن میکرومتر توسعه داده شده است.
تصویربرداری با استفاده از اسکنر میکرو سیتی LOTUS-NDT و در آزمایشگاه سیستمهای تصویربرداری پیشرفتهی پرتوی ایکس انجام شد. این پژوهش اولین مطالعهی تخصصی شناسایی حشرات با استفاده از این فناوری در ایران است که منجر به شناسایی گونهی جدیدی از جنس .Protapanteles sp زیرخانوادهی (Microgastrinae (Hymenoptera: Braconidae شده است.
این تیم معتقد است با توجه به ویژگیهای ظاهری گونههای راستهی بال غشاییان، استفاده از فناوری تصویربرداری میکرو سیتی میتواند اطلاعات بسیار ارزشمندی از مورفولوژی این حشرات در اختیار پژوهشگران قرار دهد. یکی از جنبههای مهم این مطالعه، ارزیابی چگونگی بهبود پژوهشهای تاکسونومی با تکیه بر فناوری میکرو سیتی است. مدلهای سه بعدی حاصل از بازسازی تصاویر میکرو سیتی، طیف وسیعی از تجزیه و تحلیلهای آناتومی و مورفولوژی را بدون آسیب رساندن به حشره فراهم میکند. همچنین استفاده از روشهای مرسوم در مطالعهی برخی از ویژگیهای کلیدی شناسایی زنبورهای پارازیتوئید محدودیتهایی را فراهم میکند که میزان خطا در شناسایی را افزایش میدهد. بهره گیری از فناوری تصویربرداری میکرو سیتی امروزه منجر به تجدید نظرهای تاکسونومی در طبقه بندی حشرات شده است.
همچنین با ساخت و ارایه مدلهای بازسازی شده سه بعدی، قدمهای اولیه برای ایجاد مجموعههای تاریخ طبیعی مجازی برداشته میشود که دسترسی سریع و رایگان به نمونههای بازسازی شدهی دیجیتال را فراهم مینماید.
تا پیش از این، جهت انجام تصویربرداری میکرو سیتی، نمونهها باید به خارج از کشور ارسال میگشت که با بومیسازی این دانش، علاوه بر جلوگیری از خروج ارز و توانمندسازی این فناوری پیشرفته در داخل، میتوان از خروج ذخایر ژنتیکی و زیستی از کشور جلوگیری کرد.