دسترسی آسان به خدمات آزمایشگاهی با کیفیت و با قیمت مناسب، یکی از چالش‌های پیش روی پژوهشگران و صنایع کشور است. اینکه بتوانند با جست‌وجویی ساده، دستگاه یا آزمایشگاه مورد نظر خود را پیدا کنند و از خدمات قابل ارایه در آن آزمایشگاه مطلع شوند. آزمایشگاه‌ها نیز همواره به دنبال سازوکاری کاربردی و عملی برای ارتقای کمی و کیفی خدمات خود هستند و راه‌کارهایی را جست‌وجو می‌کنند که از آن طریق با جذب مشتریان، از حداکثر ظرفیت آزمایشگاه و سرمایه‌گذاری انجام شده، بهینه استفاده شود.
معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، با هدف افزایش بهره‌وری زیرساخت‌های آزمایشگاهی کشور و برای تحقیقات دانشگاهی و پژوهش‌های صنعتی و کاربردی، در سال 93، «شبکه آزمایشگاهی فناوری‌های راهبردی» را تاسیس کرد. این شبکه، به عنوان بستری برای گردآوری و به اشتراک‌گذاری توانمندی‌ها و امکانات آزمایشگاهی کشور در حوزه‌های مختلف و همچنین پلتفرمی برای تسهیل دسترسی به خدمات آزمایشگاهی با کیفیت، فعالیت می‌کند.
این شبکه فضایی برای گرد هم جمع شدن توانمندان حوزه آزمایشگاهی در کشور ایجاد کرده است اما برای پذیرش آنها شرایط و پیش‌نیازهایی در نظر دارد. شرط اصلی پذیرش یک مرکز آزمایشگاهی در شبکه، ارایه خدمات به عموم مشتریان است. اگر آزمایشگاه نسبت به مشتریان به صورت انتخابی عمل نکند، میزان و چگونگی ارایه خدمات آن بررسی می‌شود و در صورت دارا بودن شرایط، عضو آزمایشی شبکه خواهد شد.
طی دوره عضویت آزمایشی، آزمایشگاه نسبت به ثبت اطلاعات در شبکه اقدام می‌کند و با قوانین و دستورالعمل‌های شبکه آشنا خواهد شد. در پایان دوره آزمایشی، گزارش عملکرد آزمایشگاه ارزیابی می‌شود و در صورت کسب حداقل امتیاز لازم، عضویت آزمایشگاه در شبکه قطعی خواهد شد.
به گفته رضا اسدی‌فرد مدیر شبکه آزمایشگاهی، «تمدید این عضویت به عملکرد آزمایشگاه در شبکه وابسته است که بر اساس ارزیابی سالانه سنجیده می‌شود. در سال 99، تعداد 420 درخواست عضویت جدید به دبیرخانه شبکه رسیده و وارد فرایند عضویت در شبکه شدند. بر اساس درخواست‌های رسیده به شبکه، از 165 آزمایشگاه (مستقر در 143 مرکز مختلف) جدید بازدید به عمل آمده و نحوه فعالیت در شبکه به آنها آموزش داده شده است.»
همچنین تا پایان سال گذشته، اطلاعات تعداد 274 مجموعه آزمایشگاهی جدید در پایگاه اینترنتی شبکه ثبت و منتشر شد که در مجموع، اطلاعات 860 مجموعه آزمایشگاهی و بیش از 18 هزار تجهیز آزمایشگاهی مستقر در 111 شهر از 31 استان کشور در پایگاه اینترنتی شبکه آزمایشگاهی فناوری‌های راهبردی منتشر شده است.
مشارکت 538 نفر از کارشناسان و مدیران در دوره‌های آموزشی
ارتقای سطح علمی کارشناسان آزمایشگاهی هم برنامه دیگری است که در این شبکه دنبال می‌شود. حضور تعداد قابل توجهی از کارشناسان خبره در آزمایشگاه‌های عضو شبکه که تجربه کاربری حرفه‌ای تجهیزات پیشرفته آزمایشگاهی را دارند، موجب شده است شبکه آزمایشگاهی برنامه‌های آموزشی متنوعی را در قالب دوره‌های آموزش تئوری و کارگاه‌های عملی و نیز دوره‌های آموزش مجازی (وبینار) طرح ریزی و اجرا کند.
آن‌طور که اسدی‌فرد می‌گوید: «سال گذشته 10 کارگاه آموزشی توسط شبکه آزمایشگاهی برگزار شد که 538 نفر از کارشناسان و مدیران از 180 مرکز عضو شبکه در این دوره‌ها حضور داشتند و در مجموع مبلغ 45 میلیون ریال حمایت آموزشی از سوی شبکه برای این منظور پرداخت شد. همچنین در سال 99 از حضور 72 نفر از کارشناسان و مدیران 21 مرکز عضو شبکه در کارگاه‌های آموزشی که توسط سایر مراکز (غیر از شبکه آزمایشگاهی) برگزار شد، در مجموع مبلغ 227 میلیون ریال از سوی شبکه برای این آموزش ها حمایت شد.»
توسعه فعالیت‌های تخصصی آزمایشگاهی در کشور
یکی از اقدامات نوآورانه در شبکه، ایجاد کارگروه‌های تخصصی است. در واقع این کارگروه‌ها، کانون‌هایی برای گردهم‌آیی کارشناسان و متخصصان یکی از حوزه‌های آزمایشگاهی و یا یک خانواده از تجهیزات آزمایشگاهی هستند که از این طریق، تجربیات و دانش خود را در قالب نشست‌های تخصصی، دوره‌های آموزشی، انتشار مقاله یا کتب تخصصی، با دیگران به اشتراک می‌گذارند.
سال 99، با تشکیل کارگروه‌های جدید، تعداد کارشناسان فعال در کارگروه‌های تخصصی شبکه آزمایشگاهی به بیش از 1700 نفر رسید. این کارگروه‌ها نقشی موثر در توسعه فعالیت‌های آزمایشگاهی در کشور دارند. به گفته مدیر شبکه، «سال گذشته فرآیند استقرار استاندارد ISO/IEC17025 در 7 مرکز عضو شبکه آغاز شد؛ 17 مرکز موفق به تجدید، تمدید و گسترش دامنه این استاندارد و 8 مرکز موفق به اتمام استقرار استاندارد مذکور شدند.»
اقدام دیگر شبکه آزمایشگاهی در حوزه خدمات آزمایشگاهی حمایت از تعمیر و نگهداری تجهیزات مراکز عضو برای حفظ دارایی های فعلی آنها است. شبکه با توجه به عملکرد آزمایشگاه‌ها در ارائه خدمات از آزمایشگاه‌های عضو برای تعمیر و به‌روزرسانی تجهیزات موجود حمایت می‌کند. اسدی‌فرد درباره این خدمت می‌گوید: «به منظور ارائه نتایج مطمئن به مشتریان، شبکه، مراکز عضو را به کالیبراسیون دوره‌ای تجهیزات تشویق کرده، مشاوره و آموزش‌های لازم را نیز به آنها ارائه می‌دهد. تسهیل دسترسی مراکز عضو به نمونه‌های استاندارد معتبر و حمایت از کالیبراسیون تجهیزات از دیگر حمایت‌های این شبکه در این سرفصل است. میزان حمایت‌های شبکه در سال 99 در این زمینه بیش از 792 میلیون تومان بود که به 63 مرکز عضو پرداخت شد.»
به تازگی خدمتی به حوزه فعالیت‌های شبکه افزوده شده و آن هم ارائه خدمات مشاوره بیمه و مالیات، توسعه بازار و مشاوره عمومی مدیریت است. این برنامه با هدف کمک به رشد آزمایشگاه‌ها در زمینه مدیریت منابع انسانی، بهبود و توسعه فضای کسب و کار خدمات آزمایشگاهی و بهبود فرایندهای ارتباط با مشتری انجام می‌شود. ارایه بسته حمایت خدمات مشاوره در زمینه بیمه و مالیات، توسعه بازار و فروش و مشاوره عمومی مدیریت(مشاوره روابط عمومی، منابع انسانی و مدیریت ارتباط با مشتری) است. سال 99، تعداد 9 مرکز متقاضی از این حمایت استفاده کردند. حمایت شبکه از مراکز عضو در این سال، 17 میلیون ریال بود.
ارائه 725 میلیون تومان برای خرید تجهیزات آزمایشگاهی ایران‌ساخت
یکی دیگر از اقدامات شبکه به منظور توسعه زیرساخت آزمایشگاهی، حمایت از مراکز دارای شرایط، برای خرید تجهیزات جدید است. اسدی‌فرد درباره این خدمت می‌گوید: «بر اساس نتایج ارزیابی عملکرد مراکز عضو که هر سال انجام می‌شود، مراکزی که از امکانات موجود خود بهتر استفاده کرده باشند، می‌توانند از حمایت شبکه برای خرید دستگاه‌های جدید بهره‌مند شوند. این حمایت برای خرید دستگاه‌های ایرانی در قالب خرید از نمایشگاه تجهیزات و مواد آزمایشگاهی ایران ساخت، پرداخت می شود. در سال 99، 15 آزمایشگاه عضو به مبلغ 725 میلیون تومان از این حمایت بهره‌مند شدند.»
در صورتی که دستگاه مورد نظر آزمایشگاه، سازنده داخلی نداشته باشد و آزمایشگاه بر اساس دستورالعمل حمایتی شبکه شرایط لازم را داشته باشد، بخشی از هزینه خرید دستگاه به عنوان حمایت پرداخت می‌شود. این حمایت در قالب ارائه تسهیلات با شرایط مناسب، پرداخت می‌شود. در سال 99، از میان مراکز تایید شده از سوی شبکه برای دریافت تسهیلات، تعداد 7 مرکز عضو شبکه پس از تکمیل مستندات مورد نیاز، در مجموع مبلغ 859 میلیون تومان تسهیلات دریافت کردند. مجموع حمایت‌های شبکه آزمایشگاهی فناوری‌های راهبردی از مراکز عضو در سال 1399، مبلغ 2 میلیارد و 492 میلیون تومان بود.
افزوده شدن 40 هزار عضو جدید به باشگاه مشتریان شبکه آزمایشگاهی
سال 99، بیش از 40 هزار شخص حقیقی و حقوقی جدید در باشگاه مشتریان شبکه آزمایشگاهی عضو شدند و تعداد اعضای این باشگاه به بیش 120 هزار عضو رسید. در این سال همچنین، بیش از 5 هزار نفر از اعضای هیئت علمی دانشگاه‌های سراسر کشور از طرح‌های تخفیف این باشگاه استفاده کردند.
باشگاه مشتریان شبکه آزمایشگاهی در سال 99 در حدود 270 میلیارد ریال یارانه استفاده از خدمات آزمایشگاهی در قالب طرح‌های تخفیف دریافت خدمات به اعضای عادی باشگاه مشتریان، اعضای هیئت علمی، دانشجویان (کارشناسی و کارشناسی ارشد) و پژوهشگران پسا دکتری، برگزیدگان بنیاد ملی نخبگان، شرکت‌های دانش‌بنیان و شرکت‌های خلاق، و سرآمدان علمی ایران تخصیص داده است.
