مدیر آزمایشگاه کاتالیست‌ها و مواد نانوساختار دانشگاه تهران، وجود شبکه آزمایشگاهی فناوری‌های راهبردی را ضرورتی تام و تمام در جهت توسعه پژوهش و پیشرفت فناوری عنوان کرد.
به گزارش مرکز روابط‌عمومی و اطلاع رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری؛ مدیر آزمایشگاه کاتالیست‌ها و مواد نانوساختار دانشگاه تهران، شبکه آزمایشگاهی فناوری‌های راهبردی را ضرورتی تام و تمام برای توسعه و پیشرفت حوزه پژوهش آزمایشگاهی دانست و افزود: «پیشرفت سریع در حوزه‌های مختلف فناوری و تحولات مهندسی، به شدت به علوم و فناوری‌هایی که بتوانند اندازه‌گیر‌ی‌های سریع و آزمایش‌های دقیق انجام دهند وابسته است.»
دکتر یدالله مرتضوی افزود: «بنابراین باید این تجهیزات به صورت برنامه‌ریزی شده و اصولی در محل‌هایی که به لحاظ محقق و نیروی انسانی کارآمد وضعیت مناسبی دارند و به طور خاص و تحت یک شبکه ارتباطی مستقل تجهیز شده‌اند، مورد حمایت قرار بگیرند. در این صورت، این مراکز می‌توانند به اقصی نقاط کشور و خارج از مرزها خدمات ارائه کنند. در نتیجه، پیشرفت در حوزه فناوری سرعت بیش‌تری به خود می‌گیرد و شاهد رفع بخش عمده‌ای از مشکلات پژوهشی کشور خواهیم بود.»
وی با اشاره به این که فعالیت‌های آزمایشگاه کاتالیست‌ها و مواد نانوساختار دانشکده مهندسی شیمی دانشگاه تهران در دو بخش کاتالیست‌ها و مواد نانوساختار صورت می‌گیرد، آشکارسازی گازها برای ساخت حسگر و کاتالیست را از زمینه‌های فعالیت این آزمایشگاه عنوان کرد.
دکتر مرتضوی یکی دیگر از زمینه‌های فعالیت آزمایشگاه کاتالیست و مواد نانوساختار را فرآیند آشکارسازی گازهای مختلف در حضور گازهای مزاحم دانست و افزود: «طی این فرآیند، آشکارسازی گازهای آلاینده‌ای همچون اکسیدهای ازت، مونواکسید کربن و هیدروکربن‌های قابل اشتعال مثل گاز طبیعی و ترکیباتی مثل اتان و اتیلن در حضور گازهای مزاحم بررسی می‌شود. به طور مثال اگر برای گاز مونواکسید کربن ماده حساس خاصی را سنتز می‌کنیم، عملکرد آن تحت حضور این ترکیبات آلی فرار مثل الکل تست می‌شود.»
وی با اشاره به این‌که اندازه‌گیری عملکرد خواص حسگری مواد نانوساختار و بررسی عملکرد مواد نانوساختار به عنوان کاتالیست و در واکنش‌های مختلف، از ابزارهای خدمات این مجموعه آزمایشگاهی هستند، افزود: «سیستم‌های اندازه‌گیری سطح مخصوص، قابلیت اکسید و احیاشدن، اندازه‌گیری میزان اسیدی و بازی بودن ترکیبات نانوساختار و انجام آزمایش‌های مورد نیاز در این فرآیندها نیز بخشی از خدماتی‌ست که در این آزمایشگاه به محققین و پژوهشگران ارائه می‌شود.»
ساخت تجهیزات آزمایشگاهی توسط متخصصین بومی
دکتر مرتضوی با بیان این‌که بخشی از دستگاه‌های آنالیز آزمایشگاهی توسط متخصصان بومی کشور ساخته شده، بیان کرد: «با حمایت‌هایی که ستاد ویژه توسعه فناوری نانو انجام داده، بیش از بیست نمونه از این دستگاه برای دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی مختلف عرضه شده است.»
وی با بیان این که برخی دستگاه‌های آنالیزی آزمایشگاه کاتالیست‌ها و نانوساختار دانشگاه تهران، توسط متخصصین داخلی کشور با بهره‌گیری از فناوری بومی به‌وسیله یک شرکت دانش بنیان و با حمایت ستاد توسعه فناوری نانو بازطراحی و به تولید رسیده‌اند افزود: «این دستگاه ابتدا برای نمونه ساخته شد و ستاد توسعه فناوری نانو معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، از روند ساخت این دستگاه حمایت کرد. در فاز دوم تولید، تعدادی از این دستگاه‌ها توسط ستاد توسعه فناوری نانو خریداری و در نخستین نمایشگاه تجهیزات آزمایشگاهی ساخت ایران عرضه شد. در نمایشگاه اول و دوم مجموعا 9 دستگاه برای استفاده در مراکز تحقیقاتی و آزمایشگاهی کشور مورد حمایت قرار گرفت.»
عضو هیأئت علمی دانشگاه تهران، تعدد مراکز آزمایشگاهی را امری غیرضروری دانست و افزود: «ضرورتی ندارد که مراکز آزمایشگاهی به تعداد زیاد در همه جا وجود داشته باشند. چراکه نه امکانات مالی و تجهیزاتی و نه محدودیت منابع انسانی متخصص این اجازه را می‌دهد که این مراکز علاوه بر ارائه خدمات، سرویس و نگهداری این تجهیزات را هم به خوبی انجام دهند. ضمن این که با توجه به گران بودن این تجهیزات و محدودیت مشتری برای آن‌ها، وجود تعداد زیاد این مراکز مقرون به صرفه نخواهد بود.»
دکتر مرتضوی با اشاره به ضرورت حمایت از مراکز تحقیقاتی توانمند برای بومی‌سازی و طراحی کامل تجهیزات آزمایشگاهی گفت: «اگر تجهیزات مورد نیاز محققین در مراکزی به عنوان مراکز اصلی، تجهیز شده و امکان تسلط و اشراف بر کاربرد و راهبری این دستگاه‌ها وجود داشته باشد، امکان بومی‌سازی این تجهیزات بهتر میسر خواهد شد.»
وی افزود: «سال‌های قابل توجهی استفاده‌کننده این دستگاه‌ها بوده‌ایم. طی این سال‌ها بر این دستگاه‌ها اشراف پیدا کرده‌ایم، نقایص آن را یافتیم و توانستیم مدل جدید را با طراحی جدید و رفع نواقص به صورت بومی تولید کنیم. به عنوان افرادی که استفاده کننده از یک دستگاه بودند، به طراح، سازنده و تولید کننده آن تبدیل شده‌ایم. این تجربه می‌تواند در ارتباط با ساخت و طراحی دستگاه‌های حوزه‌های دیگر نیز مورد استفاده قرار بگیرد و مفید واقع شود.»
به گزارش مرکز روابط‌عمومی و اطلاع رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری؛ مدیر آزمایشگاه کاتالیست‌ها و مواد نانوساختار دانشگاه تهران، شبکه آزمایشگاهی فناوری‌های راهبردی را ضرورتی تام و تمام برای توسعه و پیشرفت حوزه پژوهش آزمایشگاهی دانست و افزود: «پیشرفت سریع در حوزه‌های مختلف فناوری و تحولات مهندسی، به شدت به علوم و فناوری‌هایی که بتوانند اندازه‌گیر‌ی‌های سریع و آزمایش‌های دقیق انجام دهند وابسته است.»
دکتر یدالله مرتضوی افزود: «بنابراین باید این تجهیزات به صورت برنامه‌ریزی شده و اصولی در محل‌هایی که به لحاظ محقق و نیروی انسانی کارآمد وضعیت مناسبی دارند و به طور خاص و تحت یک شبکه ارتباطی مستقل تجهیز شده‌اند، مورد حمایت قرار بگیرند. در این صورت، این مراکز می‌توانند به اقصی نقاط کشور و خارج از مرزها خدمات ارائه کنند. در نتیجه، پیشرفت در حوزه فناوری سرعت بیش‌تری به خود می‌گیرد و شاهد رفع بخش عمده‌ای از مشکلات پژوهشی کشور خواهیم بود.»
وی با اشاره به این که فعالیت‌های آزمایشگاه کاتالیست‌ها و مواد نانوساختار دانشکده مهندسی شیمی دانشگاه تهران در دو بخش کاتالیست‌ها و مواد نانوساختار صورت می‌گیرد، آشکارسازی گازها برای ساخت حسگر و کاتالیست را از زمینه‌های فعالیت این آزمایشگاه عنوان کرد.
دکتر مرتضوی یکی دیگر از زمینه‌های فعالیت آزمایشگاه کاتالیست و مواد نانوساختار را فرآیند آشکارسازی گازهای مختلف در حضور گازهای مزاحم دانست و افزود: «طی این فرآیند، آشکارسازی گازهای آلاینده‌ای همچون اکسیدهای ازت، مونواکسید کربن و هیدروکربن‌های قابل اشتعال مثل گاز طبیعی و ترکیباتی مثل اتان و اتیلن در حضور گازهای مزاحم بررسی می‌شود. به طور مثال اگر برای گاز مونواکسید کربن ماده حساس خاصی را سنتز می‌کنیم، عملکرد آن تحت حضور این ترکیبات آلی فرار مثل الکل تست می‌شود.»
وی با اشاره به این‌که اندازه‌گیری عملکرد خواص حسگری مواد نانوساختار و بررسی عملکرد مواد نانوساختار به عنوان کاتالیست و در واکنش‌های مختلف، از ابزارهای خدمات این مجموعه آزمایشگاهی هستند، افزود: «سیستم‌های اندازه‌گیری سطح مخصوص، قابلیت اکسید و احیاشدن، اندازه‌گیری میزان اسیدی و بازی بودن ترکیبات نانوساختار و انجام آزمایش‌های مورد نیاز در این فرآیندها نیز بخشی از خدماتی‌ست که در این آزمایشگاه به محققین و پژوهشگران ارائه می‌شود.»
ساخت تجهیزات آزمایشگاهی توسط متخصصین بومی
دکتر مرتضوی با بیان این‌که بخشی از دستگاه‌های آنالیز آزمایشگاهی توسط متخصصان بومی کشور ساخته شده، بیان کرد: «با حمایت‌هایی که ستاد ویژه توسعه فناوری نانو انجام داده، بیش از بیست نمونه از این دستگاه برای دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی مختلف عرضه شده است.»
وی با بیان این که برخی دستگاه‌های آنالیزی آزمایشگاه کاتالیست‌ها و نانوساختار دانشگاه تهران، توسط متخصصین داخلی کشور با بهره‌گیری از فناوری بومی به‌وسیله یک شرکت دانش بنیان و با حمایت ستاد توسعه فناوری نانو بازطراحی و به تولید رسیده‌اند افزود: «این دستگاه ابتدا برای نمونه ساخته شد و ستاد توسعه فناوری نانو معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، از روند ساخت این دستگاه حمایت کرد. در فاز دوم تولید، تعدادی از این دستگاه‌ها توسط ستاد توسعه فناوری نانو خریداری و در نخستین نمایشگاه تجهیزات آزمایشگاهی ساخت ایران عرضه شد. در نمایشگاه اول و دوم مجموعا 9 دستگاه برای استفاده در مراکز تحقیقاتی و آزمایشگاهی کشور مورد حمایت قرار گرفت.»
عضو هیأئت علمی دانشگاه تهران، تعدد مراکز آزمایشگاهی را امری غیرضروری دانست و افزود: «ضرورتی ندارد که مراکز آزمایشگاهی به تعداد زیاد در همه جا وجود داشته باشند. چراکه نه امکانات مالی و تجهیزاتی و نه محدودیت منابع انسانی متخصص این اجازه را می‌دهد که این مراکز علاوه بر ارائه خدمات، سرویس و نگهداری این تجهیزات را هم به خوبی انجام دهند. ضمن این که با توجه به گران بودن این تجهیزات و محدودیت مشتری برای آن‌ها، وجود تعداد زیاد این مراکز مقرون به صرفه نخواهد بود.»
دکتر مرتضوی با اشاره به ضرورت حمایت از مراکز تحقیقاتی توانمند برای بومی‌سازی و طراحی کامل تجهیزات آزمایشگاهی گفت: «اگر تجهیزات مورد نیاز محققین در مراکزی به عنوان مراکز اصلی، تجهیز شده و امکان تسلط و اشراف بر کاربرد و راهبری این دستگاه‌ها وجود داشته باشد، امکان بومی‌سازی این تجهیزات بهتر میسر خواهد شد.»
وی افزود: «سال‌های قابل توجهی استفاده‌کننده این دستگاه‌ها بوده‌ایم. طی این سال‌ها بر این دستگاه‌ها اشراف پیدا کرده‌ایم، نقایص آن را یافتیم و توانستیم مدل جدید را با طراحی جدید و رفع نواقص به صورت بومی تولید کنیم. به عنوان افرادی که استفاده کننده از یک دستگاه بودند، به طراح، سازنده و تولید کننده آن تبدیل شده‌ایم. این تجربه می‌تواند در ارتباط با ساخت و طراحی دستگاه‌های حوزه‌های دیگر نیز مورد استفاده قرار بگیرد و مفید واقع شود.»
