"سرن" بزرگترین آزمایشگاهی است که در زمینه فیزیک هسته ای مشغول فعالیت است زمینه فعالیت اصلی این آزمایشگاه ساخت افزارهای شتابدهنده ذرات و دیگر زیربناها و ابزارهایی است که برای پژوهش های فیزیکی در انرژی های بالا استفاده می شوند. امروزه اتاق کنترل شتاب دهنده حلقوی "سرن" به نام شتابدهنده هاردونی بزرگ (LHC) بزرگترین شتابگر حاضر در دنیا است که این شتابگر در تونلی به شکل دایره در صد متری زیر زمین در ژنو سوییس قرار دارد. در واقع هدف از ساخت این شتابگر عظیم و آشکارسازهای مربوطه شناخت و کشف ریزترین ساختار ماده و برهمکنش های موجود بین آنها است. یکی از این آشکارسازها "سی ام اس" است که برای ساخت آن حدود 3000 فیزیکدان و مهندس از حدود 36 کشور جهان همکاری می کنند.
بنابراین می توان گفت همکاری ایران با "سرن" موجب پیشرفت علم و فناوری در کشور می شود، در واقع مشارکت کشور در "سرن" از نظر ارتقاء در کشفیات بنیادی و دستیابی به فناوری های آینده تاثیر مثبتی برای کشور دارد و در حوزه هایی همچون فیزیک ذرات بنیادی به ویژه زمینه تجربی، فیزیک مهندسی در همه زمینه ها، مهندسی کامپیوتر و شبکه و مدیریت پروژه های بزرگ و کلان علمی و صنعتی موجب پیشرفت و ارتقاء ایران و محققان این حوزه ها می شود.
البته همکاری ایران با آزمایشگاه سرن به طور رسمی به سال 2001 پس از امضاء موافقت نامه بین وزیر علوم وقت و رئیس سرن برمی گردد که بر اساس آن اجرای این تفاهمنامه به پژوهشگاه دانش های بنیادی داده شد، این همکاری در آغاز در حیطه فیزیک ذرات تجربی بود اما به فیزیک شتابگرها نیز گسترش یافت. این همکاری با ساخت قسمتی از دستگاه "سی ام اس" آغاز و با اعزام دانشجو به سرن برای انجام پژوهش دوره دکتری ادامه پیدا کرد و گروه اولیه در حال حاضر خود نقش اساتید راهنمای دانشجویان فعلی را بر عهده دارند.
مشارکت 70 دانشمند ایرانی با سرن
همچنین بیش از ده هزار دانشمند از کشورهای مختلف با آزمایشگاه "سرن" همکاری دارند، دانشمندانی از کشورهای مختلفی همچون آمریکا، روسیه، ترکیه، پاکستان و ایران با این آزمایشگاه همکاری دارند که در حال حاضر ایران در آزمایش آشکارساز CMS و پروژه های شتابگر آینده FCC، CLIC و ارتقاء شتابگر LHC همکاری می کند 9 نفر در فیزیک ذرات تجربی و 8 نفر در فیزیک شتابگرهای دکتری خود را روی پروژه های "سرن" گرفته اند. در حال حاضر نیز حدود ٧٠ نفر از دانشمندان و پژوهشگران ایرانی در پروژه بین اللمللی سرن مشارکت دارند.
ایران نیز همکاری خود با این آزمایشگاه را با پروژه CMS آغاز کرد که محققان کشور در این پروژه وظیفه ساخت قطعه ای زیرساختی را داشتند، این قطعه مکانیکی "میز نگهدارنده آشکارساز HF و محفظه استوانه ای پوشاننده آن" بود که در زمانی فشرده و محدود در شرکت هپکو اراک به طور کامل ساخته شد و از نظر کیفی به گونه ای بود که جایزه طلایی CMS در سال 2004 به ایران تعلق گرفت.
تربیت فیزیکدان های متخصص
از سویی از مهمترین دستاورد این فعالیت ها را باید تربیت فیزیکدان های متخصص در رشته های فیزیک ذرات تجربی، شتابگرها و مهندسی در سطح بین المللی دانست که نشان می دهد ایران قادر به همکاری در پروژه های بزرگ جهانی است تا پیش از این پروژه فیزیکدانانی با این سطح در کشور وجود نداشتند. همچنین تا کنون بیش از 600 مقاله با نام پژوهشگران ایرانی با فعالیت در این پروژه به چاپ رسیده است.
معاون علمی و فناوری رییس جمهوری به منظور حضور در "بیستمین اجلاس سالانه کمیسیون علم و فناوری برای توسعه سازمان ملل" و رونمایی گزارش آنکتاد از سیاست‌های علم، فناوری و نوآوری ایران در این اجلاس وارد ژنو در سوییس شد. همچنین ملاقات با اساتید و متخصصان ایرانی مقیم سوییس، امضای تفاهمنامه همکاری در حوزه رباتیک پزشکی و بازدید از پروژه "سرن" از دیگر برنامه های این سفر است.
شبکه آزمایشگاهی فناوریهای راهبردی نیز با همکاری چشمه نور ایران، امکان استفاده محققین ایرانی را از خدمات شتابدهنده الکترونی فراهم کرده است. علاقمندان میتوانند به بخش چشمه نور ایران مراجعه نمایند.
